POWSTANIE STYCZNIOWE 1863

Powstanie Styczniowe 1863 – 1864 to zbrojne wystąpienie przeciwko Rosji, największe polskie powstanie narodowe. Za jego początek przyjmuje się datę 22 stycznia 1863 roku. 
Przyczyną Powstania Styczniowego był nasilający się rosyjski ucisk narodowy na Polaków. Sam wybuch został poprzedzony wieloma manifestacjami patriotycznymi na terenie Warszawy, które były krwawo tłumione przez Imperium Rosyjskie i jego wojsko. W tym czasie uformowały się dwa przeciwstawne obozy: czerwonych – dążących do wybuchu powstania oraz białych – przeciwników jakichkolwiek zrywów zbrojnych. 
Powstanie Styczniowe zostało przyspieszone przez pobór do wojska rosyjskiego ludności polskiej – tzw. branka. Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił manifest powstańczy, w którym wzywał do walki z zaborcami, jednocześnie gwarantując pewne dobra, m. in. zniesienie różnic stanowych. 
Powstanie Styczniowe objęło swym zasięgiem Królestwo Polskie, a także Litwę, Białoruś oraz część Ukrainy. Istotną rolę w powstanie, jeśli chodzi o działania zbrojne odegrał Romuald Traugutt, który zyskał wielką sławę jako dyktator powstania. Dowodził on jednym z oddziałów, a wszystkie swoje działania poświęcił ratowaniu tego zrywu, do końca walczył o niepodległość. 
Niestety, Powstanie Styczniowe 1863 – 1864 nie mogło liczyć na powodzenie ani osiągnięcie jakiś większych sukcesów.
W noc wybuchu Imperium Rosyjskie dysponowało aż 100 tysięczną armią wobec zaledwie 6 tyś. powstańców. Co prawda wojsko polskie było wspomagane przez Polaków ze wszystkich zaborów, emigrację, a także przedstawicieli innych narodów, jednak wobec sił wroga byli praktycznie bezsilni. Ostatecznie Rosja zyskała dwukrotną przewagę liczebną nad powstańcami. 
Powstanie Styczniowe, które zakończyło się wiosną 1864 roku okazało się wielką klęską dla narodu polskiego. Odzyskanie niepodległości stało się czymś niemożliwym i nawet nie myślano wtedy o kolejnych zrywach. Szacuje się, że ok. 20 tyś. żołnierzy ze strony polskiej poległo. 

Dowódcy Powstania Styczniowego:Ludwik Mierosławski Marian Langiewicz Romuald Traugutt 
Bitwy powstania styczniowego w Królestwie Kongresowym 1863-1864:
bitwa pod Ciołkowem, Szydłowcem ( 22 stycznia 1863
bitwa pod Lubartowem (23 stycznia 1863)
bitwa pod Węgrowem ( 3 lutego 1863)
bitwa pod Rawą ( 4 lutego 1863)
bitwa pod Siemiatyczami (6-7 lutego 1863)
bitwa pod Słupczą ( 8 lutego 1863)
bitwa pod Miechowem ( 17 lutego 1863)
bitwa pod Krzywosądzem ( 19 lutego 1863)
bitwa pod Dobrą ( 24 lutego 1863)
bitwa pod Małogoszczem ( 24 lutego 1863)
bitwa pod Staszowem ( 17 lutego 1863)
bitwa pod Nową Wsią ( 21 lutego 1863)
bitwa pod Mrzygłodem ( 1 marca 1863)
bitwa pod Nagoszewem ( 2-3 marca 1863)
bitwa pod Pieskową Skałą (4 marca 1863)
bitwa pod Skałą ( 5 marca 1863)
bitwa pod Chrobrzem ( 17 marca 1863)
bitwa pod Grochowiskami ( 18 marca 1863)
bitwa pod Hutą Krzeszowską (21 marca 1863)
bitwa pod Igołomią ( 21 marca 1863)
bitwa pod Krasnobrodem ( 24 marca 1863)
bitwa pod Praszką (11 kwietnia 1863)
 bitwa pod Budą Zaborowską( 14 kwietnia 1863)
bitwa pod Brodami (16 kwietnia1863)
bitwa pod Brodami (18 kwietnia1863)
Bitwa pod Ginietynami (21 kwietnia 1863)
bitwa pod Wąsoszem ( 23 kwietnia 1863)
bitwa pod Nową Wsią ( 26 kwietnia 1863)
bitwa pod Pyzdrami ( 29 kwietnia 1863
)bitwa pod Stokiem ( 4/5 maja 1863)
bitwa pod Kobylanką ( 1-6 maja 1863)
bitwa pod Krzykawką ( 5 maja 1863)
bitwa pod Birżami ( 7 maja-9 maja 1863)
I bitwa pod Ignacewem ( 8 maja 1863)
bitwa pod Hutą Krzeszowską (11 maja 1863)
bitwa pod Salichą (26 maja 1863)
I bitwa pod Chruśliną (30 maja 1863)
II bitwa pod Ignacewem ( 9 czerwca 1863
)bitwa pod Kleczewem (10 czerwca 1863)
bitwa pod Lututowem ( 15 czerwca 1863
)bitwa pod Górami (18 czerwca 1863)
bitwa pod Komorowem (20 czerwca 1863)
bitwa pod Świerżami ( 9 lipca1863)
bitwa pod Ossą (10 lipca 1863 )
bitwa pod Siemiatyczami (11 lipca 1863)
II bitwa pod Chruśliną - 4 sierpnia 1863
bitwa pod Depułtyczami - 5 sierpnia1863
bitwa pod Żyrzynem - 8 sierpnia 1863
bitwa pod Złoczewem - 20 sierpnia 1863
bitwa pod Fajsławicami - 24 sierpnia 1863
bitwa pod Sędziejowicami - 25 sierpnia 1863
bitwa pod Panasówką 3 września 1863
bitwa pod Batorzem - 6 września 1863
bitwa pod Mełchowem - 30 września 1863
bitwa pod Ostrowami (Mazówki) - 3 października 1863
bitwa pod Oksą pod dow. Zygmunta Chmieleńskiego 20 października 1863
bitwa pod Łążkiem -22 października 1863
bitwa pod Rybnicą - 28 października 1863
bitwa pod Rossoszem - 16 listopada 1863 pod dow. Krysińskiegobitwa pod Opatowem - 24 listopada 1863 i 21 lutego 1864
bitwa pod Brodami - piechoty Józefa Bosaka pod dow. mjr Bogdana - 2 grudnia 1863
bitwa pod Sprową - piechoty Bosaka i Z. Chmieleńskiego - 4 grudnia 1863
bitwa pod Mierzwinem - Karola Kality Rębajły – 5 grudnia 1863
bitwa pod Hutą Szczeceńską - Kality Rębajły – 9 grudnia 1863
bitwa pod Janikiem - oddziału Łady - 16 grudnia 1863
bitwa pod Iłżą - 17 stycznia 1864
Bitwa pod Tarnogórą (1864) - 22 kwietnia 1864
Bitwa pod Zamościem (1864) - 1 maja 1864
Bitwa pod Lublinem (1864) - 4 maja 1864
Epilogiem tego zrywu narodowego był wybuch powstania zabajkalskiego w czerwcu 1866, zorganizowanego przez polskich zesłańców.

Powstanie Styczniowe

Geneza Powstania Styczniowego
Po przegranej przez Rosję wojnie krymskiej, Polacy zobaczyli słabość swego zaborcy. Wzmocniło to tendencje niepodległościowe wśród młodego pokolenia Polaków, niepamiętającego już tragedii Powstania Listopadowego. Wpływ na rozbudzenie nadziei niepodległościowych miała niewątpliwie tzw. „odwilż posewastopolska”, czyli reformy przeprowadzone przez cara Aleksandra II. Po 1856 roku załagodzono cenzurę, pojawiła się możliwość legalizacji niektórych polskich organizacji, wprowadzono także amnestię dla więźniów politycznych. W Królestwie Polskim ponownie wprowadzono Radę Stanu z Aleksandrem Wielkopolskim na czele. Jednak zdawano sobie sprawę, że reformy nie mogą pójść zbyt daleko, czego wyraz dał sam car podczas wizyty w Warszawie w 1856 roku.
W Królestwie Polskim istniały w tym czasie dwie główne koncepcje polityczne. Z jednej strony były to poglądy umiarkowane, przewidujące początkowo reformy, a dopiero później ewentualną walkę o wolność. Aleksander Wielkopolski uważał, że trzeba dojść do ugody z Rosją i starać się jak najbardziej powiększać autonomię Królestwa. Z drugiej strony natomiast pojawiły się tendencje radykalne, propagujące ogólnonarodowe powstanie. Głównymi przedstawicielami tego nurtu byli Ludwik Mierosławski, Zygmunt Sierakowski i Jarosław Dąbrowski.
Od roku 1860 sytuacja w Królestwie zaczynała być coraz bardziej napięta. Pojawiały się liczne manifestacje o wydźwięku niepodległościowym i antyrosyjskim. Brutalne rozbijanie protestów przez Rosjan spowodowało jeszcze większe zradykalizowanie nastrojów społecznych.
Przebieg Powstania Styczniowego
W przeddzień wybuchu Powstania Styczniowego, na terenach Królestwa Polskiego istniały dwie główne grupy. „Biali” propagowali zjednoczenie całego społeczeństwa i pracę organiczną oraz dążenie do rozszerzania Królestwa. „Czerwoni” natomiast byli zwolennikami powstania zbrojnego przeciw caratowi, by dokonać reform uwłaszczeniowych w wolnej już Polsce.
Bezpośrednim powodem wybuchu Powstania Styczniowego była tzw. branka, czyli przymusowy pobór do carskiego wojska (chciano powołać do wojska działaczy opozycyjnych). W związku z tym utworzono Tymczasowy Rząd Narodowy, który wybrał Ludwika Mierosławskiego na dyktatora. 22 I 1863 roku TRN wydał manifest, w którym wzywał Polaków do walki z caratem. Symbolem powstańców było godło symbolizujące Orła, Pogoń i Archanioła, czyli herby Polski, Litwy i Ukrainy.
Początek Powstania Styczniowego był sukcesem Polaków, którzy zaskoczyli Rosjan. Ci ukryci w większych miastach oddali prowincję powstańcom. Walki prowadzone były w sposób podjazdowy, wojna miała charakter partyzancki. Duże sukcesy w walce z Rosjanami odnosił na ziemi kieleckiej Marian Langiewicz. Jednak już w lutym miało miejsce wydarzenie dla powstańców bardzo niekorzystne. W Petersburgu podpisano konwencję Alvenslebena, przewidującą współpracę prusko-rosyjską przy zwalczaniu powstańców.
Mimo, że początkowo władze powstańcze składały się głównie z Czerwonych, z czasem Biali starali się zyskiwać coraz silniejszą pozycję. Zaczęli oni popierać umiarkowanego Czerwonego, za jakiego był uważany Langiewicz. W wyniku ich działań po wyjeździe Mierosławskiego, Langiewicz został dyktatorem powstania. W tym czasie wojska powstańcze ze zmiennym szczęściem toczyły zażarte walki z oddziałami rosyjskimi. W kwietniu Biali oficjalnie przystąpili do powstania i wkrótce objęli nad nim władzę. W związku z tym powołano składający się z Białych Rząd Narodowy.
We wrześniu 1863 roku Czerwoni rozpoczęli akcje terrorystyczne wymierzone w zaborców. W jednym z zamachów zginął namiestnik Królestwa gen. Berg. Następnie w październiku dowódca wojskowy Romuald Traugutt został dyktatorem powstania. Zreorganizował on władze powstańcze i oddziały zbrojne. Jednak ta próba ratowania powstania nie miała już szans powodzenia. Walki prowadzone były na coraz mniejszą skalę, a coraz liczniejsze wojska rosyjskie skutecznie rozbijały oddziały powstańcze.
W marcu 1864 roku car Aleksander II wydał ukaz (dekret) o uwłaszczeniu. Miało to odciągnąć chłopów od popierania powstańców. Z drugiej strony zamierzano przez to ukarać szlachtę biorącą udział w Powstaniu Styczniowym (miano odebrać im ziemię i przekazać w ręce chłopów). Działania te odniosły pewien skutek, a siły powstańców stawały się coraz słabsze. Jednym z ostatnich aktów powstania było stracenie Trauguta w Cytadeli 5 VIII 1864 roku. Od kwietnia tego roku dyktatorem powstania był Aleksander Wyszkowski. Jednak pod koniec 1864 roku powstanie ostatecznie upadło.
Skutki Powstania Styczniowego
Jak tylko Powstanie Styczniowe zostało stłumione Rosjanie rozpoczęli represje. Wiele tysięcy Polaków zostało zesłanych na Syberię, skąd nigdy już nie wrócili. Zniesiono autonomię Królestwa i uczyniono z niego zwykłą prowincję Rosji. Przybrał na sile także proces rusyfikacji. Skonfiskowano wiele majątków szlacheckich, by ukarać szlachtę biorącą czynny udział w powstaniu. Powstanie Styczniowe zakończyło się klęską, jednak pomimo tego i represji wobec Polaków, zaborcom nie udało się złamać w narodzie ducha oporu, czego skutkiem było odzyskanie niepodległości po I wojnie światowej.